Πελεκάνος ο οκνοκρόταλος, Ροδοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus) 
Ο Ροδοπελεκάνος είναι μεταναστευτικό πουλί, σπάνιος στη δυτική Ελλάδα, μια αποικία υπάρχει μόνο στη Μικρή Πρέσπα. Αναπαράγεται σε ρηχές λίμνες. Μεγάλο υδρόβιο πτηνό (140-175εκ.) με λευκορόδινη εμφάνιση και μαυριδερά πρωτεύοντα φτερά που διακρίνονται μόνο όταν είναι σε πτήση. Έχει μακρύ ράμφος που το πάνω μέρος του απολήγει σε ένα κόκκινο νύχι ενώ στο κάτω μέρος του υπάρχει μεγάλος κίτρινος λαρυγγοθύλακας. Τα μάτια του είναι σκούρα κόκκινα, ενώ τα πόδια του έχουν σαρκόχρωμη απόχρωση. Τα μετωπικά φτερά δεν φτάνουν μέχρι τους οφθαλμούς αλλά λίγο ψηλότερα και έχουν γωνιώδη απόληξη. Η περιοχή ανάμεσα στους οφθαλμούς και τα μετωπικά φτερά είναι γυμνή με χαρακτηριστικό λευκό χρωματισμό που στην περίοδο της αναπαραγωγής γίνεται πορτοκαλί. Τα νεαρά άτομα ξεχωρίζουν από τα ενήλικα από το σκούρο τους φτέρωμα. Τα φύλα είναι γενικά όμοια, αλλά τα αρσενικά είναι βαρύτερα από τα θηλυκά και, το ράμφος τους, τείνει να είναι καμπυλωτό-τοξοειδές προς τα κάτω, σε αντίθεση με το ευθύτερο ράμφος των θηλυκών. Τα νεαρά άτομα είναι πιο σκουρόχρωμα από τα ενήλικα και, αποκτούν το πτέρωμα των ενηλίκων, στα 3-4 χρόνια.
Οι ροδοπελεκάνοι πετούν με τον χαρακτηριστικό τρόπο των πελεκάνων, δηλαδή σε ευθείες γραμμές, χωρίς συχνές αλλαγές κατεύθυνσης, με λίγα και δυνατά φτεροκοπήματα που, διακόπτονται από αερολισθήσεις (glidings). Το σώμα διατηρείται ίσιο, αλλά εύκολα διακρίνεται ο μακρύς λαιμός που παίρνει σχήμα «S», επειδή το πουλί προσπαθεί να κρατήσει το κεφάλι όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο σώμα του.
Κατηγορία: Υδρόβια & Παρυδάτια | Οικογένεια Πελεκάνοι (Pelecanus).
Αναπαραγωγή: Αναπαράγεται στη λίμνη Μικρή Πρέσπα, μοναδική περιοχή της Ελλάδας που αναπαράγεται. Φωλιάζει κατά αποικίες κατασκευάζοντας τη φωλιά του σε νησίδες και χρησιμοποιώντας ξερούς βλαστούς καλαμιών. Γεννά μία φορά το χρόνο, συνήθως 2 αυγά. Έρχεται στην Ελλάδα το Μάρτιο και αναχωρεί στα τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου, ακολουθώντας τα μεταναστευτικά σμήνη που περνάνε από τη χώρα το φθινόπωρο. Η περίοδος αναπαραγωγής στις εύκρατες ζώνες, ξεκινάει στα τέλη Απριλίου και διαρκεί μέχρι τις αρχές Μαΐου, αλλά στην Ινδία είναι μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου, ενώ στην Αφρική μπορεί να γίνεται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η ωοτοκία πραγματοποιείται μία φορά μέσα σε κάθε αναπαραγωγική περίοδο, αλλά εάν καταστραφούν τα αυγά, συνήθως επαναλαμβάνεται. Οι ροδοπελεκάνοι φωλιάζουν πάντοτε κατά αποικίες που, σε πολλές περιπτώσεις, αναμιγνύονται με εκείνες των συγγενικών αργυροπελεκάνων. Οι αποικίες αναπαραγωγής είναι εξαιρετικά ευαίσθητες σε οιανδήποτε όχληση και σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να διαλυθούν ολόκληρες! Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που οι φωλιές κατασκευάζονται σε απρόσιτα για τα αρπακτικά μέρη, σχετικά κοντά η μία με την άλλη. Στις περιοχές όπου φωλιάζει ο ροδοπελεκάνος κατασκευάζει τη φωλιά του σε μια νησίδα πάνω στο έδαφος, με ελάχιστα ή και καθόλου υλικά. Συνήθως είναι μία κοιλότητα που σχηματίζεται από περιστροφικές κινήσεις του σώματος, με τη βοήθεια του μεγάλου ράμφους. Εάν υπάρχει υλικό δόμησης (βλαστοί, γρασίδι), συλλέγεται από το αρσενικό και μεταφέρεται στη θέση φωλιάσματος, όπου τακτοποιείται από το θηλυκό. Πάντως, ακόμη και αν υπάρχει άφθονο δομικό υλικό, η φωλιά δεν είναι παρά μία στρωμάτωση μικρού πάχους.
Βιότοπος – εμφάνιση: Το μεγαλύτερο μέρος του παγκοσμίου πληθυσμού των ροδοπελεκάνων είναι αποδημητικό, με λίγους, σχετικά, μονίμους πληθυσμούς, στην Αφρική και την Ασία. Περισσότερο από το 50% των ευρωπαϊκών πληθυσμών αναπαράγεται στο Δέλτα του ποταμού Δούναβη, όπου καταφθάνουν στα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου και αναχωρούν από το Σεπτέμβριο μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Είναι δύσκολο να εντοπιστούν οι ακριβείς τοποθεσίες διαχείμασης των ευρωπαϊκών πληθυσμών, με πιθανότερες εκείνες στη ΒΑ Αφρική (Αίγυπτος) και ανατολικά προς Ιράκ και Ινδία. Πάντως το μεγαλύτερο μέρος των ασιατικών αναπαραγομένων πληθυσμών διαχειμάζει σε πεδινές περιοχές του Πακιστάν, αν και κάποιοι πληθυσμοί της Α. Αφρικής και του Νεπάλ, φθάνουν σε εσωτερικά ύδατα στα 1372 μέτρα.
Τροφή: Τρέφεται με ψάρια. Στην Ευρώπη, οι κυπρίνοι είναι το βασικό ψάρι επιλογής, οι Μουγιλίδες και το Aphanius dispar, επίσης είδος κυπρίνου στην Ινδία. Στην Αφρική, προτιμώνται οι Κιχλίδες (Haplochromis και Tilapia sp.). Το ράμφος του Ροδοπελεκάνου λειτουργεί ακριβώς όπως η απόχη των ψαράδων. Το πουλί απλώς ανοίγει το κάτω μέρος (γναθοθήκη), που «σαρώνει» το νερό και ο τεράστιος θύλακος γεμίζει με νερό και ψάρια. Όπως το πουλί σηκώνει το κεφάλι του, ο θύλακος κλείνει , αναγκάζοντας το νερό να εκρεύσει, αλλά διατηρώντας τα ψάρια. Συνήθως, η αλίευση γίνεται από ομάδες 6 έως 8 πελεκάνων που συγκεντρώνονται σε σχήμα πετάλου και, βουτούν τα ράμφη τους ταυτόχρονα, δημιουργώντας έναν κύκλο ανοιχτών «παγίδων» που συλλαμβάνουν κάθε ψάρι στην περιοχή.
Κατάσταση στην Ελλάδα: Ο ροδοπελεκάνος αναφέρεται ήδη από τον προπερασμένο αιώνα, ότι φώλιαζε σε πολλές περιοχές της χώρας, αλλά μόλις το 1968 αποδείχθηκε ότι αναπαράγεται πλέον μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Μικρής Πρέσπας. Έκτοτε, η λίμνη αυτή αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο ευρωπαϊκό χώρο φωλιάσματος, μετά το Δέλτα του Δούναβη. Ο μεγαλύτερος αριθμός ζευγαριών που έχει καταγραφεί, είναι 142 ζευγάρια, το 1984. Ενώ, όμως είναι σχετικά μικρός ο αριθμός των αναπαραγομένων ατόμων, ο αριθμός των διαβατικών πτηνών που παρατηρούνται σε πολλές σημαντικές για την Ελλάδα περιοχές (ΣΠΕΕ), είναι σαφώς μεγαλύτερες, αλλά χρειάζονται περισσότερες καταμετρήσεις. Πάντως, μερικές από τις ΣΠΕΕ, όπου παρατηρούνται κατά τη μετανάστευση είναι ο Έβρος, το Πόρτο Λάγος και η Βιστονίδα, η Κερκίνη, η Βόλβη, η Χειμαδίτιδα και η λίμνη Καστοριάς. Χαρακτηριστικό του είδους, είναι ότι δεν τρέφεται στις Πρέσπες, αλλά μετακινείται σε άλλες λίμνες της Δ. Μακεδονίας, για αναζήτηση τροφής.
Οικογένεια: Οικογένεια Πελεκανίδες (Pelecanidae)
Ροδοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus)
Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus)
Ο Ροδοπελεκάνος είναι μεταναστευτικό πουλί, σπάνιος στη δυτική Ελλάδα, μια αποικία υπάρχει μόνο στη Μικρή Πρέσπα. Αναπαράγεται σε ρηχές λίμνες. Μεγάλο υδρόβιο πτηνό (140-175εκ.) με λευκορόδινη εμφάνιση και μαυριδερά πρωτεύοντα φτερά που διακρίνονται μόνο όταν είναι σε πτήση. Έχει μακρύ ράμφος που το πάνω μέρος του απολήγει σε ένα κόκκινο νύχι ενώ στο κάτω μέρος του υπάρχει μεγάλος κίτρινος λαρυγγοθύλακας. Τα μάτια του είναι σκούρα κόκκινα, ενώ τα πόδια του έχουν σαρκόχρωμη απόχρωση. Τα μετωπικά φτερά δεν φτάνουν μέχρι τους οφθαλμούς αλλά λίγο ψηλότερα και έχουν γωνιώδη απόληξη. Η περιοχή ανάμεσα στους οφθαλμούς και τα μετωπικά φτερά είναι γυμνή με χαρακτηριστικό λευκό χρωματισμό που στην περίοδο της αναπαραγωγής γίνεται πορτοκαλί. Τα νεαρά άτομα ξεχωρίζουν από τα ενήλικα από το σκούρο τους φτέρωμα. Τα φύλα είναι γενικά όμοια, αλλά τα αρσενικά είναι βαρύτερα από τα θηλυκά και, το ράμφος τους, τείνει να είναι καμπυλωτό-τοξοειδές προς τα κάτω, σε αντίθεση με το ευθύτερο ράμφος των θηλυκών. Τα νεαρά άτομα είναι πιο σκουρόχρωμα από τα ενήλικα και, αποκτούν το πτέρωμα των ενηλίκων, στα 3-4 χρόνια.
Οι ροδοπελεκάνοι πετούν με τον χαρακτηριστικό τρόπο των πελεκάνων, δηλαδή σε ευθείες γραμμές, χωρίς συχνές αλλαγές κατεύθυνσης, με λίγα και δυνατά φτεροκοπήματα που, διακόπτονται από αερολισθήσεις (glidings). Το σώμα διατηρείται ίσιο, αλλά εύκολα διακρίνεται ο μακρύς λαιμός που παίρνει σχήμα «S», επειδή το πουλί προσπαθεί να κρατήσει το κεφάλι όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο σώμα του.
Κατηγορία: Υδρόβια & Παρυδάτια | Οικογένεια Πελεκάνοι (Pelecanus).
Αναπαραγωγή: Αναπαράγεται στη λίμνη Μικρή Πρέσπα, μοναδική περιοχή της Ελλάδας που αναπαράγεται. Φωλιάζει κατά αποικίες κατασκευάζοντας τη φωλιά του σε νησίδες και χρησιμοποιώντας ξερούς βλαστούς καλαμιών. Γεννά μία φορά το χρόνο, συνήθως 2 αυγά. Έρχεται στην Ελλάδα το Μάρτιο και αναχωρεί στα τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου, ακολουθώντας τα μεταναστευτικά σμήνη που περνάνε από τη χώρα το φθινόπωρο. Η περίοδος αναπαραγωγής στις εύκρατες ζώνες, ξεκινάει στα τέλη Απριλίου και διαρκεί μέχρι τις αρχές Μαΐου, αλλά στην Ινδία είναι μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου, ενώ στην Αφρική μπορεί να γίνεται καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η ωοτοκία πραγματοποιείται μία φορά μέσα σε κάθε αναπαραγωγική περίοδο, αλλά εάν καταστραφούν τα αυγά, συνήθως επαναλαμβάνεται. Οι ροδοπελεκάνοι φωλιάζουν πάντοτε κατά αποικίες που, σε πολλές περιπτώσεις, αναμιγνύονται με εκείνες των συγγενικών αργυροπελεκάνων. Οι αποικίες αναπαραγωγής είναι εξαιρετικά ευαίσθητες σε οιανδήποτε όχληση και σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να διαλυθούν ολόκληρες! Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που οι φωλιές κατασκευάζονται σε απρόσιτα για τα αρπακτικά μέρη, σχετικά κοντά η μία με την άλλη. Στις περιοχές όπου φωλιάζει ο ροδοπελεκάνος κατασκευάζει τη φωλιά του σε μια νησίδα πάνω στο έδαφος, με ελάχιστα ή και καθόλου υλικά. Συνήθως είναι μία κοιλότητα που σχηματίζεται από περιστροφικές κινήσεις του σώματος, με τη βοήθεια του μεγάλου ράμφους. Εάν υπάρχει υλικό δόμησης (βλαστοί, γρασίδι), συλλέγεται από το αρσενικό και μεταφέρεται στη θέση φωλιάσματος, όπου τακτοποιείται από το θηλυκό. Πάντως, ακόμη και αν υπάρχει άφθονο δομικό υλικό, η φωλιά δεν είναι παρά μία στρωμάτωση μικρού πάχους.
Βιότοπος – εμφάνιση: Το μεγαλύτερο μέρος του παγκοσμίου πληθυσμού των ροδοπελεκάνων είναι αποδημητικό, με λίγους, σχετικά, μονίμους πληθυσμούς, στην Αφρική και την Ασία. Περισσότερο από το 50% των ευρωπαϊκών πληθυσμών αναπαράγεται στο Δέλτα του ποταμού Δούναβη, όπου καταφθάνουν στα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου και αναχωρούν από το Σεπτέμβριο μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Είναι δύσκολο να εντοπιστούν οι ακριβείς τοποθεσίες διαχείμασης των ευρωπαϊκών πληθυσμών, με πιθανότερες εκείνες στη ΒΑ Αφρική (Αίγυπτος) και ανατολικά προς Ιράκ και Ινδία. Πάντως το μεγαλύτερο μέρος των ασιατικών αναπαραγομένων πληθυσμών διαχειμάζει σε πεδινές περιοχές του Πακιστάν, αν και κάποιοι πληθυσμοί της Α. Αφρικής και του Νεπάλ, φθάνουν σε εσωτερικά ύδατα στα 1372 μέτρα.
Τροφή: Τρέφεται με ψάρια. Στην Ευρώπη, οι κυπρίνοι είναι το βασικό ψάρι επιλογής, οι Μουγιλίδες και το Aphanius dispar, επίσης είδος κυπρίνου στην Ινδία. Στην Αφρική, προτιμώνται οι Κιχλίδες (Haplochromis και Tilapia sp.). Το ράμφος του Ροδοπελεκάνου λειτουργεί ακριβώς όπως η απόχη των ψαράδων. Το πουλί απλώς ανοίγει το κάτω μέρος (γναθοθήκη), που «σαρώνει» το νερό και ο τεράστιος θύλακος γεμίζει με νερό και ψάρια. Όπως το πουλί σηκώνει το κεφάλι του, ο θύλακος κλείνει , αναγκάζοντας το νερό να εκρεύσει, αλλά διατηρώντας τα ψάρια. Συνήθως, η αλίευση γίνεται από ομάδες 6 έως 8 πελεκάνων που συγκεντρώνονται σε σχήμα πετάλου και, βουτούν τα ράμφη τους ταυτόχρονα, δημιουργώντας έναν κύκλο ανοιχτών «παγίδων» που συλλαμβάνουν κάθε ψάρι στην περιοχή.
Κατάσταση στην Ελλάδα: Ο ροδοπελεκάνος αναφέρεται ήδη από τον προπερασμένο αιώνα, ότι φώλιαζε σε πολλές περιοχές της χώρας, αλλά μόλις το 1968 αποδείχθηκε ότι αναπαράγεται πλέον μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Μικρής Πρέσπας. Έκτοτε, η λίμνη αυτή αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο ευρωπαϊκό χώρο φωλιάσματος, μετά το Δέλτα του Δούναβη. Ο μεγαλύτερος αριθμός ζευγαριών που έχει καταγραφεί, είναι 142 ζευγάρια, το 1984. Ενώ, όμως είναι σχετικά μικρός ο αριθμός των αναπαραγομένων ατόμων, ο αριθμός των διαβατικών πτηνών που παρατηρούνται σε πολλές σημαντικές για την Ελλάδα περιοχές (ΣΠΕΕ), είναι σαφώς μεγαλύτερες, αλλά χρειάζονται περισσότερες καταμετρήσεις. Πάντως, μερικές από τις ΣΠΕΕ, όπου παρατηρούνται κατά τη μετανάστευση είναι ο Έβρος, το Πόρτο Λάγος και η Βιστονίδα, η Κερκίνη, η Βόλβη, η Χειμαδίτιδα και η λίμνη Καστοριάς. Χαρακτηριστικό του είδους, είναι ότι δεν τρέφεται στις Πρέσπες, αλλά μετακινείται σε άλλες λίμνες της Δ. Μακεδονίας, για αναζήτηση τροφής.
Καθεστώς προστασίας:
Ι. Συμπεριλαμβάνεται στα Άμεσα Κινδυνεύοντα Είδη του Κόκκινου Βιβλίου για τα απειλούμενα σπονδυλόζωα της Ελλάδος.
ΙΙ. Συμπεριλαμβάνεται στα είδη του Παραρτήματος Ι της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409
του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διατήρηση των άγριων πουλιών.
ΙΙΙ. Συμπεριλαμβάνεται στα είδη του Παραρτήματος ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών βιοτόπων.
Ι. Συμπεριλαμβάνεται στα Άμεσα Κινδυνεύοντα Είδη του Κόκκινου Βιβλίου για τα απειλούμενα σπονδυλόζωα της Ελλάδος.
ΙΙ. Συμπεριλαμβάνεται στα είδη του Παραρτήματος Ι της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409
του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διατήρηση των άγριων πουλιών.
ΙΙΙ. Συμπεριλαμβάνεται στα είδη του Παραρτήματος ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών βιοτόπων.
Οικογένεια: Οικογένεια Πελεκανίδες (Pelecanidae)
Ροδοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus)
Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus)
Ετικέτες:
Παρυδάτια
Ευχαριστούμε που διαβάσατε την ανάρτηση Ροδοπελεκάνος
