Βαλτόκιρκος, χειμωνόκιρκος κίρκος ο κυανούς (Circus cyaneus) 
Μακρυά ουρά. Λεπτές μακρυές φτερούγες. Λευκό ουροπύγιο (διακριτικό). Αρσενικό σταχτότεφρο- λευκό ουροπύγιο, μαύρο στα άκρα των φτερούγων (πάνω). Θηλυκό και ανήλικα με σκούρο καστανό πάνω μέρος. Πολλές κιτρινωπές ραβδώσεις στο κάτω μέρος, εγκάρσιες γραμμώσεις στην ουρά. Κίτρινα μάτια. Ψηλά πόδια.
Μέγεθος: Μήκος: 43-52 cm
Βάρος: Θηλυκό: 400-700 gr. Αρσενικό: 300-400 gr
Ανοιγμα Φτερών: 1,05-1,25 m.
Ιερακόμορφα | Αετίδαι, (Accipitridae) | Κίρκοι (Circus)
Το πέταγμά του είναι χαρακτηριστικό: συνήθως αερογλιστράει πολύ χαμηλά και ελαφρά, κρατώντας τις φτερούγες πάνω από την οριζόντιο, σε πολύ ανοιχτό V.
Αναπαραγωγή: Γεννά 3-6 αυγά. Τα κλωσσά 29-31 ημέρες. Οι νεοσσοί πετούν μετά από 32-42 ημέρες. Ζει 17 χρόνια.
Διατροφή: Οι βαλτόκιρκοι κυνηγούν κατά κύριο λόγο μικρά θηλαστικά-έως και 95%-, όπως κάνουν οι περισσότεροι κίρκοι. Τα προτιμώμενα είδη θηραμάτων μπορεί να περιλαμβάνουν ποντίκια, χωραφοπόντικες, αρουραίους και σκίουρους εδάφους. Ωστόσο, και πουλιά θηρεύονται αρκετές φορές, ειδικά από τα αρσενικά, όπως στρουθιόμορφα (σπουργίτια, κορυδαλλοί, κελάδες), μικρά παρυδάτια και οι νεοσσοί των υδρόβιων πτηνών και ορνιθοειδών. Η συμπλήρωση της διατροφής, κατά καιρούς, γίνεται με αμφίβια (βάτραχοι), ερπετά και έντομα (κυρίως ορθόπτερα).
Μεγαλύτερα θηράματα, όπως κουνέλια και πάπιες συλλαμβάνονται μερικές φορές, με τις δεύτερες, να έχει παρατηρηθεί, ότι οι βαλτόκιρκοι προσπαθούν να τις θανατώσουν με πνιγμό κάτω από την επιφάνεια του νερού
Βιότοπος: Ανοιχτά μέρη, τενάγη, αμμώδεις ακτές. Φωλιάζει στο έδαφος, τενάγη, έλη, λόχμες κλπ.
Στην Ελλάδα ο βαλτόκιρκος δεν φωλιάζει, αλλά έρχεται από τον Οκτώβριο στη χώρα για να ξεχειμωνιάσει, ενώ φεύγει και πάλι νωρίς τον Απρίλιο για τις περιοχές αναπαραγωγής.
Περιοχές αναπαραγωγής: Ο βαλτόκιρκος αναπαράγεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είτε ως μόνιμος (επιδημητικός) κάτοικος, είτε ως καλοκαιρινός επισκέπτης και απουσιάζει μόνον από την Ισλανδία. Οι περιοχές αναπαραγωγής στην Ασία, βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά σε όλη τη Σιβηρία, όπου ματαναστεύει τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς και σε περιοχές του Καζακστάν, της Μογγολίας και της ΒΑ Κίνας. Στην Αμερική, η αναπαραγωγή γίνεται όλο το χρόνο ή/και το καλοκαίρι σε όλο σχεδόν τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης και της Αλάσκας.
Περιοχές διαχείμασης: Οι περιοχές διαχείμασης βρίσκονται νότια των περιοχών αναπαραγωγής, ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος. Στην Ευρώπη βρίσκονται κυρίως στα Βαλκάνια, σε μεγάλο μέρος της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ιβηρικής. Στην Ασία, οι περιοχές διαχείμασης περιλαμβάνονται σε μία ζώνη που ξεκινάει από τη Μικρά Ασία και τη Μέση Ανατολή και μέσω του Καυκάσου, του Ιράκ, του Ιράν, της περιοχής των Αλτάι και του Θιβέτ, φθάνει ανατολικά μέχρι την Κίνα, το Βιετνάμ, την Κορέα και όλη την Ιαπωνία.
Στην Αμερική η διαχείμαση γίνεται σε κάποιες μικρές περιοχές, στα βορειοδυτικά σύνορα μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά, στις ΝΑ Ηνωμένες Πολιτείες, στο Μεξικό, στα νησιά της Καραϊβικής και, σε όλη την Κ. Αμερική, μέχρι την Κολομβία και τη Βενεζουέλα, περνώντας στη νοτιοαμερικανική ήπειρο. Στην Αφρική, τέλος, οι περιοχές διαχείμασης βρίσκονται σε κάποιους θύλακες στο Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Λιβύη και την Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένης της χερσονήσου του Σινά.
Μακρυά ουρά. Λεπτές μακρυές φτερούγες. Λευκό ουροπύγιο (διακριτικό). Αρσενικό σταχτότεφρο- λευκό ουροπύγιο, μαύρο στα άκρα των φτερούγων (πάνω). Θηλυκό και ανήλικα με σκούρο καστανό πάνω μέρος. Πολλές κιτρινωπές ραβδώσεις στο κάτω μέρος, εγκάρσιες γραμμώσεις στην ουρά. Κίτρινα μάτια. Ψηλά πόδια.
Μέγεθος: Μήκος: 43-52 cm
Βάρος: Θηλυκό: 400-700 gr. Αρσενικό: 300-400 gr
Ανοιγμα Φτερών: 1,05-1,25 m.
Ιερακόμορφα | Αετίδαι, (Accipitridae) | Κίρκοι (Circus)
Το πέταγμά του είναι χαρακτηριστικό: συνήθως αερογλιστράει πολύ χαμηλά και ελαφρά, κρατώντας τις φτερούγες πάνω από την οριζόντιο, σε πολύ ανοιχτό V.
Αναπαραγωγή: Γεννά 3-6 αυγά. Τα κλωσσά 29-31 ημέρες. Οι νεοσσοί πετούν μετά από 32-42 ημέρες. Ζει 17 χρόνια.
Διατροφή: Οι βαλτόκιρκοι κυνηγούν κατά κύριο λόγο μικρά θηλαστικά-έως και 95%-, όπως κάνουν οι περισσότεροι κίρκοι. Τα προτιμώμενα είδη θηραμάτων μπορεί να περιλαμβάνουν ποντίκια, χωραφοπόντικες, αρουραίους και σκίουρους εδάφους. Ωστόσο, και πουλιά θηρεύονται αρκετές φορές, ειδικά από τα αρσενικά, όπως στρουθιόμορφα (σπουργίτια, κορυδαλλοί, κελάδες), μικρά παρυδάτια και οι νεοσσοί των υδρόβιων πτηνών και ορνιθοειδών. Η συμπλήρωση της διατροφής, κατά καιρούς, γίνεται με αμφίβια (βάτραχοι), ερπετά και έντομα (κυρίως ορθόπτερα).
Μεγαλύτερα θηράματα, όπως κουνέλια και πάπιες συλλαμβάνονται μερικές φορές, με τις δεύτερες, να έχει παρατηρηθεί, ότι οι βαλτόκιρκοι προσπαθούν να τις θανατώσουν με πνιγμό κάτω από την επιφάνεια του νερού
Βιότοπος: Ανοιχτά μέρη, τενάγη, αμμώδεις ακτές. Φωλιάζει στο έδαφος, τενάγη, έλη, λόχμες κλπ.
Στην Ελλάδα ο βαλτόκιρκος δεν φωλιάζει, αλλά έρχεται από τον Οκτώβριο στη χώρα για να ξεχειμωνιάσει, ενώ φεύγει και πάλι νωρίς τον Απρίλιο για τις περιοχές αναπαραγωγής.
Περιοχές αναπαραγωγής: Ο βαλτόκιρκος αναπαράγεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είτε ως μόνιμος (επιδημητικός) κάτοικος, είτε ως καλοκαιρινός επισκέπτης και απουσιάζει μόνον από την Ισλανδία. Οι περιοχές αναπαραγωγής στην Ασία, βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά σε όλη τη Σιβηρία, όπου ματαναστεύει τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς και σε περιοχές του Καζακστάν, της Μογγολίας και της ΒΑ Κίνας. Στην Αμερική, η αναπαραγωγή γίνεται όλο το χρόνο ή/και το καλοκαίρι σε όλο σχεδόν τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης και της Αλάσκας.
Περιοχές διαχείμασης: Οι περιοχές διαχείμασης βρίσκονται νότια των περιοχών αναπαραγωγής, ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος. Στην Ευρώπη βρίσκονται κυρίως στα Βαλκάνια, σε μεγάλο μέρος της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ιβηρικής. Στην Ασία, οι περιοχές διαχείμασης περιλαμβάνονται σε μία ζώνη που ξεκινάει από τη Μικρά Ασία και τη Μέση Ανατολή και μέσω του Καυκάσου, του Ιράκ, του Ιράν, της περιοχής των Αλτάι και του Θιβέτ, φθάνει ανατολικά μέχρι την Κίνα, το Βιετνάμ, την Κορέα και όλη την Ιαπωνία.
Στην Αμερική η διαχείμαση γίνεται σε κάποιες μικρές περιοχές, στα βορειοδυτικά σύνορα μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά, στις ΝΑ Ηνωμένες Πολιτείες, στο Μεξικό, στα νησιά της Καραϊβικής και, σε όλη την Κ. Αμερική, μέχρι την Κολομβία και τη Βενεζουέλα, περνώντας στη νοτιοαμερικανική ήπειρο. Στην Αφρική, τέλος, οι περιοχές διαχείμασης βρίσκονται σε κάποιους θύλακες στο Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Λιβύη και την Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένης της χερσονήσου του Σινά.
Κατάσταση πληθυσμού:
Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί του Βαλτόκιρκου είχαν μειωθεί σε πολλές περιοχές μεταξύ του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, λόγω της εκτεταμένης καταστροφής των αρχικών οικοτόπων με την αποστράγγιση και την εντατική γεωργική χρήση των πεδινών περιοχών, των τυρφώνων και χέρσων εδαφών, καθώς και από τη γενική εντατικοποίηση της χρήσης των ανοικτών τοπίων. Ενώ τα πληθυσμιακά αποθέματα, στη δυτική και νοτιοδυτική Ευρώπη, έχουν σταθεροποιηθεί κυρίως μετά το 1990, σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ισπανία, εν τούτοις ο Βαλτόκιρκος είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό εξαφανισμένος στην κεντρική ευρωπαϊκή ενδοχώρα.
Στις Κάτω Χώρες και τη Γερμανία, από τα μέσα του 20ου αιώνα, καταβάλλεται προπάθεια για τη δημιουργία και διατήρηση μικρών πληθυσμών στα νησιά της Βόρειας Θάλασσας, ενώ επίσης, στην Πολωνία υπάρχουν ακόμη μικροί πληθυσμοί στις ποτάμιες πεδιάδες. Παρόλα αυτά, ο βαλτόκιρκος σήμερα κατατάσσεται ως είδος Ελαχίστης ανησυχίας από την IUCN.
Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί του Βαλτόκιρκου είχαν μειωθεί σε πολλές περιοχές μεταξύ του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, λόγω της εκτεταμένης καταστροφής των αρχικών οικοτόπων με την αποστράγγιση και την εντατική γεωργική χρήση των πεδινών περιοχών, των τυρφώνων και χέρσων εδαφών, καθώς και από τη γενική εντατικοποίηση της χρήσης των ανοικτών τοπίων. Ενώ τα πληθυσμιακά αποθέματα, στη δυτική και νοτιοδυτική Ευρώπη, έχουν σταθεροποιηθεί κυρίως μετά το 1990, σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ισπανία, εν τούτοις ο Βαλτόκιρκος είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό εξαφανισμένος στην κεντρική ευρωπαϊκή ενδοχώρα.
Στις Κάτω Χώρες και τη Γερμανία, από τα μέσα του 20ου αιώνα, καταβάλλεται προπάθεια για τη δημιουργία και διατήρηση μικρών πληθυσμών στα νησιά της Βόρειας Θάλασσας, ενώ επίσης, στην Πολωνία υπάρχουν ακόμη μικροί πληθυσμοί στις ποτάμιες πεδιάδες. Παρόλα αυτά, ο βαλτόκιρκος σήμερα κατατάσσεται ως είδος Ελαχίστης ανησυχίας από την IUCN.
Τα είδη που συναντούνται στην Ελλάδα:
στεπόκιρκος, κίρκος ο μακρόουρος (Circus macrourus)
(Pallid Harrier) Mεταναστευτικό πουλί και συχνάζει σε ημιερήμους και στέπες έως τα 2.000 μέτρα, ενώ οι προτιμώμενες περιοχές ωοτοκίας είναι τα λιβάδια κοντά σε μικρά ποτάμια και λίμνες. Γεννά τέσσερα μέχρι πέντε αβγά, και η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, και διαρκεί 28-30 ημέρες, με το αρσενικό να εφοδιάζει με τροφή. Μετά την εκκόλαψη, τη σίτιση των νεοσσών αναλαμβάνει το θηλυκό.
καλαμόκιρκος, κίρκος ο χαλκόχρωμος (Circus aeruginosus)
(Western Marsh-harrier) Μεταναστευτικό πουλί και αναπαράγεται σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος και ο πιο κοινός από όλους τους κίρκους που συναντάμε στον τόπο μας. Συναντάται σε υγροτόπους, ιδίως εκείνους που είναι πλούσιοι σε καλαμιώνες. Η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, με το αρσενικό να την εφοδιάζει με τροφή και διαρκεί 33-38 ημέρες. Μετά την εκκόλαψη, τη σίτιση των νεοσσών αναλαμβάνει το θηλυκό, ενώ το αρσενικό προμηθεύει την τροφή. Κατόπιν, κυνηγούν και οι δύο γονείς ταυτόχρονα.
βαλτόκιρκος, χειμωνόκιρκος, κίρκος ο κυανούς (Circus cyaneus)
(Hen Harrier) Mεταναστευτικό πουλί. Aπαντάται μόνον ως διαβατικός χειμερινός επισκέπτης, σε μεγάλες ανοικτές, υγρές περιοχές, υφάλμυρους βάλτους και υγρά χωράφια. Το κτίσιμο της φωλιάς γίνεται κυρίως από το θηλυκό στο έδαφος με την τοποθέτηση ενός στρώματος από κλαδιά, επιστρωμένο με μαλακά χόρτα. Η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, και διαρκεί 29-39 ημέρες, με το αρσενικό να εφοδιάζει με τροφή.
λιβαδόκιρκος, κίρκος ο πύγαργος (Circus pygargus)
(Montagu’s Harrier) Είναι είδος των πεδινών περιοχών, που φωλιάζει κυρίως στις κοιλάδες ποταμών, πεδιάδες, και στα μέρη που γειτνιάζουν με τις λίμνες και τη θάλασσα. Η φωλιά κατασκευάζεται στο έδαφος από καλάμια, ξερόκλαδα και σκληρό γρασίδι, επιστρωμένη με μαλακό χορτάρι και με διάμετρο 30-40 εκατοστών. Γεννά τέσσερα μέχρι πέντε αβγά, και η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, και διαρκεί 27-40 ημέρες, με το αρσενικό να εφοδιάζει με τροφή. Μετά την εκκόλαψη, τη σίτιση των νεοσσών αναλαμβάνει το θηλυκό.
στεπόκιρκος, κίρκος ο μακρόουρος (Circus macrourus)
(Pallid Harrier) Mεταναστευτικό πουλί και συχνάζει σε ημιερήμους και στέπες έως τα 2.000 μέτρα, ενώ οι προτιμώμενες περιοχές ωοτοκίας είναι τα λιβάδια κοντά σε μικρά ποτάμια και λίμνες. Γεννά τέσσερα μέχρι πέντε αβγά, και η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, και διαρκεί 28-30 ημέρες, με το αρσενικό να εφοδιάζει με τροφή. Μετά την εκκόλαψη, τη σίτιση των νεοσσών αναλαμβάνει το θηλυκό.
καλαμόκιρκος, κίρκος ο χαλκόχρωμος (Circus aeruginosus)
(Western Marsh-harrier) Μεταναστευτικό πουλί και αναπαράγεται σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος και ο πιο κοινός από όλους τους κίρκους που συναντάμε στον τόπο μας. Συναντάται σε υγροτόπους, ιδίως εκείνους που είναι πλούσιοι σε καλαμιώνες. Η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, με το αρσενικό να την εφοδιάζει με τροφή και διαρκεί 33-38 ημέρες. Μετά την εκκόλαψη, τη σίτιση των νεοσσών αναλαμβάνει το θηλυκό, ενώ το αρσενικό προμηθεύει την τροφή. Κατόπιν, κυνηγούν και οι δύο γονείς ταυτόχρονα.
βαλτόκιρκος, χειμωνόκιρκος, κίρκος ο κυανούς (Circus cyaneus)
(Hen Harrier) Mεταναστευτικό πουλί. Aπαντάται μόνον ως διαβατικός χειμερινός επισκέπτης, σε μεγάλες ανοικτές, υγρές περιοχές, υφάλμυρους βάλτους και υγρά χωράφια. Το κτίσιμο της φωλιάς γίνεται κυρίως από το θηλυκό στο έδαφος με την τοποθέτηση ενός στρώματος από κλαδιά, επιστρωμένο με μαλακά χόρτα. Η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, και διαρκεί 29-39 ημέρες, με το αρσενικό να εφοδιάζει με τροφή.
λιβαδόκιρκος, κίρκος ο πύγαργος (Circus pygargus)
(Montagu’s Harrier) Είναι είδος των πεδινών περιοχών, που φωλιάζει κυρίως στις κοιλάδες ποταμών, πεδιάδες, και στα μέρη που γειτνιάζουν με τις λίμνες και τη θάλασσα. Η φωλιά κατασκευάζεται στο έδαφος από καλάμια, ξερόκλαδα και σκληρό γρασίδι, επιστρωμένη με μαλακό χορτάρι και με διάμετρο 30-40 εκατοστών. Γεννά τέσσερα μέχρι πέντε αβγά, και η επώαση πραγματοποιείται αποκλειστικά από το θηλυκό, και διαρκεί 27-40 ημέρες, με το αρσενικό να εφοδιάζει με τροφή. Μετά την εκκόλαψη, τη σίτιση των νεοσσών αναλαμβάνει το θηλυκό.
